مجله امنیت بین الملل
پیاپی 34 (دی 1400)

این نوشتار به بررسی چالش‌های سیاسی داخلی رژیم صهیونیستی می‌پردازد و نویسنده با این فرضیه که چالش‌های سیاسی داخلی رژیم صهیونیستی فرایند قرارگیری رژیم صهیونیستی در سراشیبی سقوط و فروپاشی آن را سرعت می‌بخشد، ضمن اشاره به زمینه‌های شکل‌گیری چالش‌های سیاسی داخلی رژیم صهیونیستی، مهم‌ترین چالش‌های داخلی رژیم صهیونیستی مورد مطالعه قرار می‌دهد که مهم‌ترین این چالش‌ها عبارت‌اند از: 1. چالش در نظریه دولت یهود؛ 2. چالش حکومت و موجودیت رژیم صهیونیستی؛ 3. بحران رهبری سیاسی. باتوجه به آنچه بیان شد، می‌توان تصریح نمود که رژیم صهیونیستی، امروزه خود را با سه درخواست و مطالبه متناقض ازجانب سه طیف اصلی درونی مواجه می‌بیند؛ دسته‌ای که معتقدند بقا و حیات رژیم صهیونیستی بستگی به تداوم خروج رژیم صهیونیستی از اراضی فلسطینی‌ها و پیشبرد دکترین «زمین در برابر صلح» و درنهایت تشکیل دولت مستقل فلسطینی دارد. عده‌ای دیگر، تهدید اولیه رژیم صهیونیستی را خطر تروریسم و کشورهایی می‌دانند که درصدد مسلح شدن به سلاح اتمی برای نابودی رژیم صهیونیستی هستند و تهدیدهای راهبردی درازمدت را عامل اصلی تهدید امنیت رژیم صهیونیستی می‌دانند. گروه سوم که همچنان متعصب و متعهد به آموزه‌های مذهبی هستند و در برابر هرگونه عقب‌نشینی فکری و سرزمینی مقاومت می‌کنند و آن را خیانت به آرمان‌های صهیونیسم می‌دانند. باوجوداین، آنچه که بیشتر برای حفظ موجودیت رژیم صهیونیستی چالش برانگیز و تهدیدزا خواهد بود، اختلافات موجود در جامعه و درمیان رهبران صهیونیستی است که روزبه‌روز ژرف‌تر می‌شود؛ به‌طوری‌که بسیاری از کارشناسان و پژوهشگران، فروپاشی جامعه و سپس رژیم صهیونیستی را در آینده‌ای نزدیک، بسیار محتمل پیش‌بینی می‌کنند؛ به‌ویژه زمانی‌که شکاف‌های داخلی در کنار محیط امنیتی رژیم صهیونیستی قرار می‌گیرد، احتمال فروپاشی این رژیم بیشتر به ذهن متبادر می‌شود.

از میان تمامی چالش‌هایی که صهیونیست‌ها همواره با آن درگیر بوده‌اند، چالش‌های‌ جمعیتی صهیونیست‌ها مهم‌ترین ‌آنهاست. این نوشته قصد دارد تا با نگاهی به این چالش‌ها در رژیم صهیونیستی، عوامل آن را مورد بررسی قرار داده، به این سوال پاسخ گوید که چالش‌ها جمعیتی در رژیم صهیونیستی در چه وضعیتی قرار داشته و طی سال‌های پیش رو به چه نقطه‌ای خواهند رسید. فرضیه این نوشته بر آن است که با افزایش جمعیت فلسطینی و کاهش جمعیت صهیونیست‌های ساکن سرزمین‌های اشغالی در سال‌های پیش رو، جمعیت فلسطینی‌ها از صهیونیست‌ها فزونی خواهد یافت و همین مسئله صهیونیست‌ها را به‌سمت اقدامات سخت مثل کوچ دادن اجباری فلسطینی‌ها خواهد کشاند. عوامل چالش برانگیز جمعیتی در رژیم صهیونیستی عبارت‌اند از: 1. کاهش مهاجرت؛ 2. عدم رغبت یهودیان اروپا و آمریکا به مهاجرت به فلسطین؛ 3. عدم استقبال محافل مذهبی و شورای خاخام‌ها از مهاجرت یهودیان شرقی و آفریقایی‌تبار؛ 4. رشد پایین جمعیت صهیونیست‌های مهاجر؛ 5. رشد پایین در میان صهیونیست‌ها سکولار؛ 6. رشد بالای جمعیت در میان مذهبی‌ها و تناقض رفتاری آنها؛ 7. رشد بالای جمعیت فلسطینی‌ها و 8. مهاجرت معکوس. راهبرد مقاومت باتوجه وضعیت کنونی، استمرار مقاومت و توسعه فرهنگ فرزندآوری در میان فلسطینی‌ها باید باشد. صهیونیست‌ها تلاش دارند با ایجاد مشکلات اقتصادی و سیاسی رشد جمعیت فلسطینی‌ها را متوقف کرده، جمعیت کنونی را نیز از فلسطین اخراج کنند. بااین شرایط، علاوه‌بر توسعه فرهنگ فرزندآوری، تاکید بر حضور در فلسطین و ایجاد شرایطی که حضور فلسطینی‌ها را در کل فلسطین تاریخی تثبیت کند؛ محملی است که سیاست فرزندآوری را به نتیجه خواهد رساند.

حفظ بقا به‌عنوان مهم‌ترین چالش پیش روی رژیم صهیونیستی مطرح بوده و با گذشت زمان همچنان نیز این تهدید وجود دارد و حتی جدی‌تر نیز شده است. برهمین اساس، این دیدگاه وجود دارد که اساسا رژیم صهیونیستی سیاست خارجی ندارد بلکه سیاست امنیتی دارد. ازاین‌رو، حفظ نیروی نظامی مقتدر و مجهز به جنگ‌افزارهای پیشرفته همراه با سیاست غیرشفاف اتمی آنها در محیط امنیتی غیردوستانه غرب آسیا به‌عنوان اولویت اصلی این رژیم در نظر گرفته شد. سوالی که این نوشتار درصدد پاسخگویی به آن است، این است که مهم‌ترین چالش‌های نظامی پیش ‌روی رژیم صهیونیستی چیست. نگارنده بر این باور است زیر سوال رفتن اعتبار بازدارندگی نظامی، افزایش تهدیدهای سایبری، فرار افسران و سربازان از ارتش و همچنین کاهش اعتماد مردم به ارتش از مهم‌ترین چالش‌های نظامی رژیم صهیونیستی است. این شرایط به کمبود نیروهای حرفه‌ای و نگرانی مقامات نظامی و امنیتی در این خصوص منجر شده است. یکی از دلایل اصلی حرکت رژیم صهیونیستی به‌سمت عادی‌سازی روابط با کشورهای عربی نیز مربوط به همین نگرانی است. باتوجه به این وضعیت پیشنهادهای زیر مطرح می‌شود: 1. پرهیز از هرگونه مذاکره درباره قابلیت موشکی و سیاست منطقه‌ای به‌عنوان مولفه‌های قدرت جمهوری اسلامی ایران؛ 2.تقویت قدرت موشکی و پهپادی به‌خصوص بالابردن کیفیت محصولات؛ 3. تقویت گروه‌های مقاومت در حوزه‌های نظامی به‌ویژه عملیاتی و فرماندهی ستادی؛ 4. کاهش تنش با کشورهای منطقه غرب آسیا و خلیج فارس.

رژیم صهیونیستی با کمک ایالات متحده آمریکا و کشورهای اروپایی و همچنین کمک‎های سازمان‌ها و اشخاص پرنفوذ صهیونیست در کشورهای غربی، موفق شده است اقتصاد خود را همپای آن کشورها توسعه دهد. این ارتباطات به‌همراه ارایه یک چهره کشور پیشرفته اقتصادی توسط رسانه‌های وابسته به خود، موجب شده است تا موضوع چالش‌های اقتصادی این رژیم موضوعی غیرقابل توجه به‌نظر آید. این در‌حالی است که اعتراضات مستمر و مداوم ازسوی ساکنین یهودی فلسطین اشغالی به‌خاطر اوضاع معیشتی و فقر فزاینده طی سال‌های اخیر، در رسانه‌ها منعکس شده است. در مطلب حاضر، به مهم‌ترین چالش اقتصاد رژیم صهیونیستی در سال‌های 2021 و 2022 یعنی چالش‌های ناشی از همه‌گیری بیماری کرونا و اختلاف طبقاتی، چالش‌های ناشی از بحران‌ها یا اقدامات سیاسی همچون وقوع یک درگیری جدید بین اسراییلی‌ها و فلسطینی‌ها در نوار غزه و یا کرانه باختری، چالش‌های ناشی از فروپاشی کابینه و ورود مجدد این رژیم به انتخابات بی‌نتیجه و همچنین چالش‌های ناشی از افزایش بودجه نظامی به‌خاطر سیاست‌ها و اقدامات نظامی‌گری این رژیم پرداخته می‌شود. مهم‌ترین راهکار برای جمهوری اسلامی ایران و محور مقاومت برای آسیب‌پذیرتر کردن رژیم صهیونیستی در حوزه اقتصادی می‌تواند متمرکز بر رویکردهای نرم و رسانه‌ای باشد. دراین‌راستا، سازمان‌های غیردولتی حامی تحریم رژیم صهیونیستی یا همان جنبش بی‌دی‌اس، بهترین ابزار برای تحت تاثیر قراردادن شرکت‌های اروپایی و آمریکایی از تعامل اقتصادی با رژیم صهیونیستی است.

رژیم صهیونیستی جزو معدود بازیگرانی در عرصه بین‌الملل است که همچنان امنیت وجودی برای آن یک مسئله است. البته واقعیت این است که این رژیم توانسته طی سال‌های اخیر به دستاوردهایی دراین‌خصوص دست یابد و گام‌های روبه‌جلویی نیز داشته باشد؛ اما این روند، با روند تخاصم منطقه‌ای شدیدتر همراه شده است. رژیم صهیونیستی بر اساس اندیشه‌های اسراتژیست‌ها و متفکران آن، باید به مکانی امن تبدیل می‌شد و مشروعیت آن ازسوی جهانیان مورد پذیرش قرار می‌گرفت. اما واقعیت این است که نه این امنیت در سطحی مطلوب برقرار شده و نه مشروعیت این رژیم با برخی حرکت‌های دولتی و رسمی، مورد پذیرش ملت‌ها قرار گرفته است. آنچه در این نوشتار به آن پرداخته شده است، هفت چالش مهم همچون جبهه شمال، جبهه جنوب، جبهه جولان، جنبش انصارالله، امنیت‌سازی برای دولت‌های عرب، تغییر نظم منطقه‌ای و مقاومت مدنی و چالش‌ مشروعیت است که رژیم صهیونیستی آنها را در مقابل خود می‌بیند و طبیعی است که برای مواجهه و مقابله با آنها، سیاست‌ها و راهبردهایی را نیز در دستور کار داشته باشد. باتوجه به وضعیت موجود به‌نظر می‌رسد مدیریت و کنترل بر این چالش‌ها در داخل و خارج این رژیم مورد تردید قرار گرفته است. براین اساس، می‌توان پیشنهادهای زیر را برای جمهوری اسلامی ایران و محور مقاومت ارایه کرد: 1. عملیاتی‌سازی سیاست همسایگی؛ 2. جریان‌سازی و شبکه‌سازی مخالفان عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی؛ 3. فعال‌ نگه داشتن جبهه جولان؛ 4. ارتقای توان موشک‌های مقاومت فلسطین متناسب با سامانه‌های پدافندی.

مطالعه منازعه و همکاری در روابط بین کنشگران همواره از موضوعات مورد علاقه پژوهشگران روابط بین‌الملل بوده است. موضوعی که به‌تناسب سطح قدرت و میزان اثرگذاری کنشگران بر معادلات منطقه‌ای و جهانی، اهمیت فهم دقیق از مناسبات بین آنها را بیش از پیش برجسته می‌کند. ضمن اینکه فهم ریشه‌ها و قانونمندی حاکم بر روابط کنشگران امکان شناخت دقیق‌تر و پیش‌بینی در محاسبات رفتاری آنان در آینده را نیز برای تحلیلگران فراهم می‌آورد. بر همین اساس، این نوشتار موضوعاتی را که روابط بین اروپا و رژیم صهیونیستی را با چالش مواجه ساخته است، مورد واکاوی قرار می‌دهد. لذا سوال اصلی این است که محورهای چالش‌زا در روابط اروپا و رژیم صهیونیستی کدام‌اند. با این فرضیه به بحث ورود می‌کنیم که روابط اروپا و رژیم صهیونیستی در محورهایی چون راه‌حل دوکشوری، توسعه شهرک‌سازی‌ها، حقوق بشر، برجام و توسعه روابط رژیم صهیونیستی با چین با چالش‌مواجه است. محورهای فوق به‌عنوان مسایل چالش‌زا در روابط رژیم صهیونیستی و اروپا، باعث ایجاد فرصت‌ها و راهکارهایی برای جمهوری اسلامی ایران است که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از: 1. حمایت نامحسوس و تاکتیکی از راهبرد دو کشوری و تلاش برای تقویت موضع اروپایی‌ها هم‌زمان با پیگیری اصول خود بدون به‌رسمیت شناختن موجودیت رژیم صهیونیستی؛ 2. پاینبدی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به مذاکره و راهکارهای دیپلماتیک و تلاش برای برای ایجاد فاصله بین رویکرد ایالات متحده، اروپا و رژیم صهیونیستی؛ 3. نگرانی ایران ازگسترش روابط چین و رژیم صهیونیستی. اگرچه سطح همکاری‌ها و روابط ایران و جمهوری خلق چین استراتژیک است اما چنانچه ایران نتواند در سطح کلان، مشکلات خود با سایر قدرت‌های جهانی را بهبود ببخشد ناگزیر به مواجهه با قواعد تحمیلی ازسوی چینی‌ها خواهد بود که آرام‌آرام جای ایالات متحده را در غرب آسیا خواهند گرفت.

هدف از این نوشتار، بررسی نقش سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی در برخورد با موضوع رژیم صهیونیستی و تاثیر بر رفتار، اقدامات و کنش‌های این رژیم ازمنظر نهادی و حقوق بین‌الملل است. دراین‌راستا، سوال اساسی که در این زمینه مطرح می‌شود این است که رژیم صهیونیستی در حوزه نهادها و سازمان‌های بین‌المللی با چه چالش‌هایی رو‌به‌رو است. شواهد بیانگر این است که اقدامات نامشروع و ضدیت با قوانین و قطعنامه‌های بین‌المللی موجب شده است علی‌رغم خواست صهیونیست‌ها و متحدان خارجی آن در مشروعیت‌بخشی به رژیم صهیونیستی به‌خصوص در حوزه نهادی، شاهد یک رشد بیش‌از‌پیش در تعامل منفی بین سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی با رژیم صهیونیستی باشیم. علاوه‌براین، باتوجه به افزایش نقش مستقل‌تر نهادها نسبت به گذشته، چالش‌های رژیم صهیونیستی در این حوزه هم ازنظر کیفی و هم کمی افزایش یافته است. در این متن سعی شده است تا این چالش‌ها تبیین گردد که مهم‌ترین این چالش‌ها عبارت‌اند از: 1. چالش‌های رژیم صهیونیستی در سازمان ملل متحد؛ 2. چالش‌های رژیم صهیونیستی در حوزه نهادهای حقوق بشری؛ 3. چالش‌های رژیم صهیونیستی در حوزه نهادهای کیفری بین‌المللی؛ 4. چالش‌های رژیم صهیونیستی در حوزه اتحادیه اروپا؛ 5. چالش‌های رژیم صهیونیستی در تعامل با یونسکو؛ 6. چالش‌های رژیم صهیونیستی در حوزه نهادهای بین‌المللی اسلامی و عربی. در این راستا، پیشنهاد می‌گردد تا کارگزاران سیاست خارجی کشور و به‌طور خاص معاونت حقوقی و بین‌المللی وزارت امورخارجه، فعالیت‌های حقوقی و بین‌المللی خود را فعالانه‌تر از گذشته به پیش برند و روند موجود در این حوزه را تقویت نمایند.